Recensie door Taya (en een beetje door Finn)

Nog steeds ben ik zelf bezig aan mijn boek over jongens en jurken. Het gaat, vanwege het een en ander en daarbij wat irritante virsusjes wat minder vlot dan verwacht, en dus dacht ik het maar eens over andere boeken te gaan hebben. Want ik weet niet hoe het met jullie zit, maar als ik me een beetje ziek voel, ga ik vaak lezen. Zo las ik Mijn broer heet Jessica, een boek over een transgender meisje, geschreven voor pubers. Maar, een recensie over een enkel boek vond ik wat magertjes, en dus neem ik ook Treiterkoppen, kangoeroes en geheimen mee, een boek over van alles, waaronder een transjongen, geschreven voor de oudere klassen van de basisschool. En het boekje Stefan en Katie, een schattig klein boekje over genderkinderen, gericht op de jongsten onder ons. Voor elke leeftijd wat wils in dit blog.

Lespakket voor transgender kinderen op school

Eerst maar met die laatste beginnen. Stefan en Katie, gemaakt door Schiedams LEF, die een lespakket maakte voor basisscholen om het gesprek over transgender kinderen aan te gaan. Het boekje doet een beetje aan Nijntje boeken denken, de tekst is op rijm en elke bladzijde heeft rechts een plaatje en links het rijmpje. Het is een omkeerboekje, aan de ene kant staat het verhaal van Stefan, een transmeisje, en aan de andere kant dat van Katie, een transjongen. De verhaaltjes zijn simpel van opzet en leggen in makkelijke bewoordingen aan kleuters uit dat er jongens bestaan met ‘meisjes hersenen’ en andersom. Elkaar accepteren zoals je bent is de belangrijkste boodschap.

Wat vond ik van dit transgender prentenboek?

Ik vind het fijn dat er een boek is over transgender kinderen met transgender kínderen erin. Al eerder gebruikten wij het boek ‘Het lammetje dat een varkentje is’, wat (overigens prima bruikbaar als je een (kleuter)klas wilt vertellen over genderkinderen en anders zijn in het algemeen) wel weer een boekje over dieren is. Ik vond het wel tijd voor een boek met echte kinderen er in. Mooi ook dat het, omdat de ene kant over een transmeisje en de andere over een jongen gaat, het mogelijk zal zorgen voor meer herkenning. Sky herkende zich er meteen in, en vond het zichtbaar fijn om te lezen.

Min puntje vond ik vooral de roze en blauwe hersenen. Alhoewel ik ergens wel snap dat je een makkelijke uitleg zoekt voor “een jongen in een meisjeslijf”, blijft de uitleg wel erg binair, terwijl ik denk dat we juist van dat roze voor meisjes en blauw voor jongens af moeten.

Treiterkoppen en kangoeroes

In dit boek lezen we het verhaal van transjongen Bikkel. Maar ook dat van Andy, Mehtap, en van juf Wendy. Schrijfster Carolien Kruijs vertelt elk hoofdstuk het verhaal vanuit een ander oogpunt. Ze vertelt de verhalen met veel aandacht voor wat de kinderen zelf meemaken en voelen. Zo is Bikkel verhuisd vanuit Friesland naar de Randstad. In zijn nieuwe klas kennen ze hem als een stoere jongen. Als zijn klas mag meedoen aan een televisiequiz en hij daar ineens zijn oude klas uit Friesland tegenkomt is hij de wanhoop nabij. Zou zijn geheim uitkomen?

Andy is een jongen die heel veel weet, maar soms gepest wordt. Hij praat met zijn moeder over wat hij eraan kan doen. Als de klas uiteindelijk in de televisiestudio zit voor de kennisquiz komt de klas erachter dat Andy ook een heleboel kwaliteiten heeft. De Turkse Mehtap is beste vrienden met Nicole, een echte kaaskop, en juf Wendy heeft ook een geheim.. is ze soms verliefd?

Wat vond ik van dit kinderboek?

Niet alleen het verhaal van Bikkel is mooi weergegeven. Ook het verhaal van Andy en de anderen in het boek nemen je mee in het verhaal. Mij namen ze zo mee dat ik toch wel even zat te snuffen op de bank toen Bikkel in de televisiestudio zat. Het boek vertelt de verhalen luchtig, en nergens krijg je een heel zwaar gevoel van. Maar ze worden wél vertelt. Maken zo ruimte voor een gesprek over anders dan gemiddeld, over genderkinderen, over autisme, alles wat kinderen raakt en waar ze mee kunnen zitten.

Mijn broer Jessica

Dit boek vertelt het verhaal vanuit het oogpunt van Sam, de jongere broer van Jason. Sam adoreert zijn broer, die hem helpt met lezen (hij heeft dyslexie) en er altijd voor hem is. Als die laatste uit de kast komt als transgender meisje voelt zijn jongste broer zich verraden en blijft achter met een hoop vragen. Wat niet helpt is dat de ouders van de kinderen drukbezette carriertijgers zijn die het hele gender vraagstuk nogal ingewikkeld schijnen te vinden, en dat oplossen door er maar niet over te praten.

We lezen in het boek hoe de kloof tussen Sam en zijn broer steeds groter wordt, helemaal als op school de kinderen erachter komen dat Jason liever als Jessica door het leven gaat en Sam daar enorm mee gepest wordt. Jessica gaat zelfs het huis uit, en vertrekt naar een tante, waar zij wel haarzelf kan zijn. Uiteindelijk eindigt het boek wel positief, en wordt het zowel Sam als zijn ouders duidelijk wat je mist als het er niet is.

Wat vond ik van dit boek over een jonge transvrouw?

In tegenstelling tot het snuffen bij Treiterkoppen heb ik bij dit boek mijn tranen vrijuit laten stromen. Nogal eens dacht ik tijdens het lezen “Hoe kúnnen ze?!” en voelde enorm mee met Jessica, die zo dapper uit de kast kwam en vervolgens bijna totaal genegeerd werd. De ouders zijn zoveel bezig met hun carrière dat het bijna Roald Dahl achtig gaat lijken, ware het niet dat de kinderen hier niet weerbaar en slim zijn zoals Matilda, maar kwetsbaar en alleen zoals Sam en Jessica.

Maar ook de worsteling van Sam is heel invoelbaar. Alhoewel ik me in eerste instantie niets kon voorstellen bij een broer die de coming out van zijn zus niet begrijpt, maakt het lezen van dit boek dat ik meer begrip heb voor de kant van broertjes en zusjes, en hoe moeilijk het allemaal kan zijn. Zeker als je het helemaal in je eentje moet uitzoeken.

Enorm minpunt vind ik dat bijna iedereen om Jessica heen enorm negatief omgaat met haar trans-zijn, en dat er veel stereotiep en discriminerend gedrag in voorkomt wat nauwelijks gecorrigeerd wordt. Had dit niet een beetje genuanceerder gekund? Is dit iets wat vooral in Groot Brittannië speelt en voor ons een ver van je bed show? Tegelijkertijd is dit mogelijk wél waar veel transjongeren daadwerkelijk tegenaan lopen. Ook voor de Jessica’s in Nederland.  Ik heb het hier overigens, in tegenstelling tot veel andere recensies, bewust veel over “Jessica”. Dat somt denk ik mooi op hoe de wereld nog vaak over trans jongeren denkt. ‘Je bent toch eigenlijk nog gewoon een jongen….’

Ik las een review waarin stond ‘laten we niet dezelfde fouten maken als de ouders, leerkrachten en journalisten uit dit boek’ en dat zegt eigenlijk mooi hoe ik erover denk. Ik had vooral een gevoel van ‘OMG, dat zou ik echt nóóit doen.’ Maar, ik kan me voorstellen dat als je een ouder (or broer) bent die enorm worstelt met de gender identiteit van je kind/broer of zus, je dit boek mogelijk prettig kunt vinden. Uiteindelijk is de boodschap wel dat dit niet de manier is.

Mijn aanrader

Wat vond ik het mooiste boek? Zonder twijfel het boek van treiterkoppen. Ik heb dat boek aan Finnley gegeven met de vraag of hij het wilde lezen en vertellen wat hij ervan vond. “Het gaat over pesten mam, en over jezelf zijn en durven. Ik vond het een leuk boek.” Altijd fijn als je zoon het eens is met je boeken keuze. “Lieverd, was het je opgevallen dat het geheim van Bikkel is dat hij een transgender kind is?” “Oja! Net als Sky, maar dan een jongen!”

Wat voor mij het boek dus eigenlijk nog mooier maakte. Finn heeft eruit gehaald wat híj belangrijk vond, en dat er en passant een trans jongen in voorkwam stond voor hem helemaal niet op de voorgrond.  Sky wilde, toen ze dat hoorde, meteen het boek gaan lezen. Helaas heeft dat het tot nu toe afgelegd tegen de aanwezige stapel Donald Duckjes.

Conclusie over de rest

Moet je de andere boeken ook lezen? Dat hangt van de situatie af. Ik denk dat Stefan en Katie een mooi boek is om met de klas te lezen als je het wilt hebben over gender. Of om aan de juf te geven als je kind op school zijn coming out heeft. Ook kan het mogelijk voor je kind zelf heel fijn zijn om zichzelf te herkennen. Ik denk dat het niet heel veel doet als gewoon leesboek, omdat het heel specifiek is en verder niet veel verhaal heeft. Maar het was tenslotte ook onderdeel van een lespakket.

Mijn broer heet Jessica vind ik een lastige aanrader. Er zijn nogal wat trans personen gevallen over het verhaal en de manier waarop Jessica in het boek behandeld wordt. Ook is het commentaar dat het verhaal niet geschreven zou moeten zijn vanuit het oogpunt van het broertje Sam. Moet je het boek daarom niet lezen? Ik weet het niet. Ik vond zelf het oogpunt van Sam wel weer eens wat anders. Lees het boek vooral en oordeel zelf.